สรุป

• เชื้อราในปาก (Oral Thrush) เกิดจากเชื้อราแคนดิดา อัลบิแคนส์ (Candida Albicans) ที่ปกติอาศัยอยู่ในปากและลำไส้ โดยทั่วไปแล้วภูมิคุ้มกันของเราจะคอยควบคุมเชื้อรานี้ไว้ให้สมดุล แต่เนื่องจากภูมิคุ้มกันของเด็กยังทำงานไม่เต็มที่ เชื้อราจึงอาจเติบโตมากเกินไปจนเกิดการติดเชื้อได้
• ฝ้าขาวในปากทารกอาจทำให้คุณแม่สับสนระหว่าง "คราบนม" กับ "เชื้อราในปาก" แต่วิธีสังเกตง่าย ๆ คือ ลองใช้ผ้าชุบน้ำเช็ดดู หากเช็ดแล้วคราบยังติดแน่นไม่หายไป แสดงว่าคราบนี้คือ "เชื้อราในปาก" ไม่ใช่คราบนม
• การติดเชื้อราบริเวณผ้าอ้อม หรือผื่นผ้าอ้อมจากเชื้อรา มักมีลักษณะเป็นผื่นแดงสด อาจเป็นจุดเล็ก ๆ หรือปื้นใหญ่ โดยมีลักษณะเด่นคือ ขอบผื่นมักนูนชัด หรือมีตุ่มเล็ก ๆ กระจายอยู่รอบ ๆ ผื่นหลัก บางครั้งอาจพบตุ่มหนองคล้ายสิวร่วมด้วย
• คุณแม่ควรพาลูกไปพบแพทย์หากมีอาการที่สงสัยว่า ลูกเป็นเชื้อราในปาก เช่น มีคราบขาว เจ็บ หรือมีเลือดออก และควรกลับไปพบแพทย์อีกครั้ง หากใช้ยาตามที่แพทย์แนะนำแล้วอาการไม่ดีขึ้น

เลือกอ่านตามหัวข้อ

• ทำความเข้าใจ "เชื้อราในปากทารก" (Oral Thrush)
• วิธีสังเกต อาการแบบไหนที่บ่งบอกว่าลูกเป็นเชื้อราในปาก
• การดูแลและป้องกันเชื้อราในปากเด็ก
• เชื้อราในบริเวณผ้าอ้อม ต่างจากผื่นผ้าอ้อมอย่างไร
• สัญญาณอันตราย: อาการแบบไหนที่ต้องรีบไปหาหมอ

ทำความเข้าใจ "เชื้อราในปากทารก" (Oral Thrush)

เชื้อราในปาก (Oral Thrush) เป็นการติดเชื้อที่พบได้บ่อยในทารกและเด็กเล็ก ซึ่งเกิดจากเชื้อราแคนดิดา อัลบิแคนส์ (Candida Albicans) ที่ปกติอาศัยอยู่ในปากและลำไส้ โดยทั่วไปแล้วภูมิคุ้มกันของเราจะคอยควบคุมเชื้อรานี้ไว้ให้สมดุล จึงไม่ก่อให้เกิดปัญหาสุขภาพ แต่เนื่องจากภูมิคุ้มกันของเด็กยังทำงานไม่เต็มที่ เชื้อราจึงอาจเติบโตมากเกินไปจนเกิดการติดเชื้อได้

เชื้อราในปากเกิดจากอะไร?

เชื้อราในปากทารก ที่คุณพ่อคุณแม่หลายคนกังวลนั้น แท้จริงแล้วเกิดจากอะไร? สาเหตุที่ทารกอาจเป็นเชื้อราในปาก มีดังนี้ค่ะ

1. ระบบภูมิคุ้มกันอ่อนแอ หลังคลอด ระบบภูมิคุ้มกันของทารกแรกเกิดยังทำงานได้ไม่เต็มที่ ภูมิคุ้มกันที่อ่อนแอนี้อาจเพิ่มโอกาสในการติดเชื้อและทำให้เชื้อราแบ่งตัวจนก่อให้เกิดเชื้อราในปากได้
2. สภาพแวดล้อมในช่องปาก เชื้อราเจริญเติบโตได้ดีในบริเวณที่ชื้นและอุ่น ดังนั้น ปากจึงเป็นสภาพแวดล้อมที่เหมาะสมที่สุดสำหรับการติดเชื้อค่ะ
3. การใช้ยาบางชนิดและยาปฏิชีวนะ อาจทำให้เกิดเชื้อราในปากได้ แม้ว่ายาปฏิชีวนะจะใช้รักษาการติดเชื้อแบคทีเรีย แต่มันก็จะฆ่าแบคทีเรียดีไปด้วย ซึ่งอาจเปิดโอกาสให้เชื้อราเติบโตได้
4. การติดเชื้อระหว่างคลอด หากคุณแม่มีการติดเชื้อราในช่องคลอดระหว่างตั้งครรภ์ เชื้อราอาจถ่ายทอดไปยังทารกแรกเกิดในระหว่างการคลอดได้

ปัจจัยเสี่ยงที่ทำให้เกิดเชื้อราในปากทารก

เชื้อราในปากอาจเกิดได้จากการสัมผัสเชื้อโดยตรง หรือเกิดจากปัจจัยอื่น ๆ ที่เอื้อให้เชื้อราเติบโตได้ง่ายขึ้น โดยปัจจัยเสี่ยงต่าง ๆ สามารถสรุปได้ดังนี้

1. การระคายเคืองในช่องปาก

การดูดนมทั้งจากเต้าและขวดที่นานเกินไป เช่น นานเกิน 20 นาที หรือการใช้จุกหลอกมากเกินไป อาจทำให้เกิดการระคายเคืองในช่องปาก ซึ่งเอื้อต่อการติดเชื้อรา

2. การสัมผัสเชื้อราจากอุปกรณ์ที่ไม่สะอาด

การใช้อุปกรณ์ต่าง ๆ เช่น จุกนม ขวดนม จุกนมหลอก และชิ้นส่วนเครื่องปั๊มนม ที่ไม่ได้ฆ่าเชื้ออย่างถูกต้องหลังการใช้งาน

3. การแพร่กระจายเชื้อจากบุคคลอื่น

การที่คุณแม่ให้นมมีอาการติดเชื้อราที่หัวนม หรือเต้านมของแม่ที่ไม่สะอาดหรืออับชื้น การสัมผัสปากทารกหรือของใช้ทารกด้วยมือที่ไม่สะอาด รวมถึงการใช้ของร่วมกัน เช่น การที่ผู้ใหญ่หรือเด็กคนอื่นเอาจุกนมหลอกของทารกเข้าปาก ก็อาจทำให้เกิดเชื้อราในปากเด็กได้

วิธีสังเกต อาการแบบไหนที่บ่งบอกว่าลูกเป็นเชื้อราในปาก

ฝ้าขาวในปากทารกอาจทำให้คุณแม่สับสนระหว่าง "คราบนม" กับ "เชื้อราในปาก" เพราะมีลักษณะคล้ายกันมาก แต่วิธีสังเกตง่าย ๆ คือ ลองใช้ผ้าชุบน้ำเช็ดดู หากเช็ดแล้วคราบยังติดแน่นไม่หายไป แสดงว่าคราบนี้คือ "เชื้อราในปาก" ไม่ใช่คราบนมค่ะ

ลักษณะคราบขาวที่ "ไม่ใช่" คราบนม และอาการอื่น ๆ ที่พบร่วมได้

คุณพ่อคุณแม่ควรหมั่นสังเกตอาการต่าง ๆ ของลูกน้อย เนื่องจากเชื้อราในปากทารกอาจใช้ระยะเวลาสักพักกว่าจะแสดงอาการให้เห็นอย่างชัดเจน โดยหากลูกมีอาการงอแง หงุดหงิดง่ายเวลาดูดนม อาจสังเกตอาการดังนี้ร่วมด้วย

• เกิดคราบขาวที่ลิ้นและภายในช่องปาก บางครั้งอาจพบบริเวณเหงือก เพดานปาก กระพุ้งแก้ม และต่อมทอนซิล
• ริมฝีปากแห้ง มีรอยแดง แตกที่มุมปาก
• ลิ้นไม่รับรส ไม่รู้รสชาติอาหาร
• ปวดแสบ ปวดร้อนในช่องปาก เนื่องจากมีแผลในช่องปาก
• มีแผลผุพอง หรือปากแตก
• ปากและลำคอเกิดอาการแดง อาจเกิดการติดเชื้อราลุกลามลงสู่หลอดอาหาร ทำให้เคี้ยวหรือกลืนอาหารลำบาก ซึ่งลูกอาจแสดงอาการหงุดหงิด ร้องงอแงขณะดูดนม

การดูแลและป้องกันเชื้อราในปากเด็ก

การป้องกันเชื้อราในปากเด็ก คุณพ่อคุณแม่ควรดูแลเรื่องสุขอนามัยรอบตัวลูกน้อย รวมถึงสิ่งที่ลูกน้อยสามารถนำเข้าปากได้ในกิจวัตรประจำวัน

1. ล้างมือให้สะอาด

ล้างมือให้สะอาดทุกครั้ง ทั้งก่อนและหลังสัมผัสปากของลูก หรือสัมผัสสิ่งของที่เข้าปากลูก เพื่อป้องกันการแพร่เชื้อไปสู่ผู้อื่น

2. ดื่มน้ำให้เพียงพอ

ดูแลให้ลูกดื่มน้ำหรือของเหลวให้เพียงพอ เพื่อป้องกันภาวะขาดน้ำ

3. ฆ่าเชื้ออุปกรณ์ให้นม

ฆ่าเชื้อจุกนม ขวดนม และชิ้นส่วนของอุปกรณ์ปั๊มนม ทุกครั้งหลังใช้งาน โดยนำไปต้มในน้ำเดือด 10 นาที และรอให้เย็นก่อนนำกลับมาใช้

4. จำกัดเวลาให้นม

จำกัดเวลาให้นม ทั้งจากเต้าและขวดไว้ที่ 20 นาทีต่อมื้อ เนื่องจากการดูดเป็นเวลานานอาจเพิ่มการระคายเคืองในช่องปากได้ค่ะ

5. ใช้จุกหลอกอย่างระมัดระวัง

ควรใช้เฉพาะเมื่อจำเป็น หรือเมื่อปลอบด้วยวิธีอื่นไม่ได้ผล และควรมีจุกหลอกสำรองหลายอันเพื่อสลับกันฆ่าเชื้อระหว่างใช้งาน โดยฆ่าเชื้อด้วยวิธีเดียวกับการต้มจุกนม และขวดนม รวมถึงห้ามผู้ใหญ่หรือเด็กคนอื่น เอาจุกนมหลอกของลูกเข้าปากตนเอง

6. หลีกเลี่ยงการใช้ของร่วมกัน

ไม่ควรใช้ขวดนม แก้วน้ำ หรือของเล่นของลูกร่วมกับผู้อื่น

7. สำหรับคุณแม่ที่ให้นมบุตร

ควรทำความสะอาดหัวนมด้วยน้ำสะอาด และซับให้แห้งทุกครั้งหลังให้นม หากเต้านมมีสัญญาณการติดเชื้อ เช่น เจ็บ แดง หรืออักเสบ ให้รีบปรึกษาแพทย์ เพราะคุณแม่อาจต้องรับการรักษาไปพร้อมกันกับลูกด้วย

8. ให้นมแม่อย่างต่อเนื่อง

การให้นมแม่อย่างต่อเนื่องช่วยเสริมภูมิคุ้มกันที่ยังไม่แข็งแรงของทารกได้ เพราะน้ำนมแม่มีภูมิต้านทานช่วยกำจัดเชื้อรา ซึ่งส่งผ่านจากแม่ไปสู่ลูกโดยตรง ช่วยให้ลูกแข็งแรง ลดโอกาสการติดเชื้อ

เชื้อราในบริเวณผ้าอ้อม ต่างจากผื่นผ้าอ้อมอย่างไร

หากพบว่าลูกมีผื่นผ้าอ้อม อาจเกิดจากการติดเชื้อราในบริเวณผ้าอ้อม คุณแม่ควรเข้าใจความแตกต่างและแยกให้ออกระหว่างผื่นผ้าอ้อม กับ เชื้อราบริเวณผ้าอ้อม โดยผื่นผ้าอ้อมเกิดจากความชื้นบนผิวของทารก สามารถดูแลได้โดยทำให้ผิวของทารกแห้ง และมักจะหายภายใน 2-3 วัน แต่เชื้อราในบริเวณผ้าอ้อมเป็นการติดเชื้อที่ต้องดูแลโดยการใช้ยาตามคำแนะนำของแพทย์

ลักษณะอาการ

การติดเชื้อราบริเวณผ้าอ้อม หรือผื่นผ้าอ้อมจากเชื้อรา มักมีลักษณะเป็นผื่นแดงเข้ม อาจเป็นจุดเล็ก ๆ หรือปื้นใหญ่ โดยมีลักษณะเด่นคือ ขอบผื่นมักนูนชัด หรือมีตุ่มเล็ก ๆ กระจายอยู่รอบ ๆ ผื่นหลัก บางครั้งอาจพบตุ่มหนองคล้ายสิวร่วมด้วย

สาเหตุที่พบบ่อยของการติดเชื้อราในบริเวณที่ใส่ผ้าอ้อม

• ความอับชื้นจากการใส่ผ้าอ้อมเป็นเวลานาน ทำให้เชื้อราแคนดิดา อัลบิแคนส์เติบโตได้ดี
• การใช้ยาปฏิชีวนะ อาจไปทำลายแบคทีเรียชนิดดีที่คอยควบคุมเชื้อรา ทำให้เชื้อรามีโอกาสเติบโตจนเกิดการติดเชื้อได้ง่ายขึ้น

วิธีดูแลเมื่อลูกติดเชื้อราในบริเวณที่ใส่ผ้าอ้อม

• เปลี่ยนผ้าอ้อมทันทีที่ลูกฉี่หรืออึ ควรปลุกลูกเพื่อเปลี่ยนผ้าอ้อมอย่างน้อย 1 ครั้งในช่วงกลางคืน
• ล้างก้นลูกด้วยน้ำอุ่นและ ใช้ผ้านุ่ม ๆ เช็ดจากหน้าไปหลัง ทุกครั้งที่เปลี่ยนผ้าอ้อม จากนั้นซับให้แห้งสนิท
• ห้ามทาแป้ง ทั้งแป้งข้าวโพด แป้งทัลคัม หรือแป้งเด็กทาบริเวณก้น เพราะอาจทำให้อาการแย่ลง
• ปล่อยให้ลูกเล่นหรือนอนโดยไม่ใส่ผ้าอ้อมบ้าง อากาศจะช่วยให้ผิวแห้งและแผลหายเร็วขึ้น
• ใส่ผ้าอ้อมแบบหลวม ๆ เพื่อลดการเสียดสี
• ทายาในบริเวณที่เป็นตามที่แพทย์แนะนำ
• หากอาการ แย่ลง หรือไม่ดีขึ้นเลย ควรพาลูกไปพบแพทย์

สัญญาณอันตราย: อาการแบบไหนที่ต้องรีบไปหาหมอ

คุณแม่ควรพาลูกไปพบแพทย์หากมีอาการที่สงสัยว่า ลูกเป็นเชื้อราในปาก เช่น มีคราบขาว เจ็บ หรือมีเลือดออก และควรกลับไปพบแพทย์อีกครั้ง หากใช้ยาตามที่แพทย์แนะนำแล้วอาการไม่ดีขึ้น หรือกลับมาเป็นซ้ำ หรือมีอาการรุนแรงมากขึ้น โดยให้คุณพ่อคุณแม่พิจารณาตามความเร่งด่วนจากอาการเหล่านี้ค่ะ

อาการฉุกเฉินที่ควรไปพบแพทย์ทันที

• สงสัยภาวะขาดน้ำ เช่น ไม่ปัสสาวะนานกว่า 8 ชั่วโมง ปัสสาวะสีเข้ม ปากแห้งมาก และร้องไห้ไม่มีน้ำตา
• ทารกอายุต่ำกว่า 1 เดือน และมีอาการผิดปกติ เช่น ดูอ่อนแรง หรือไม่เหมือนเดิม
• ลูกดูมีอาการป่วยหนัก หรือซึมลงมาก
• คิดว่าลูกจำเป็นต้องได้รับการตรวจ และเป็นปัญหาเร่งด่วน

อาการที่ควรติดต่อแพทย์ภายใน 24 ชั่วโมง

• มีไข้
• มีเลือดออกในช่องปาก
• ดื่มนมน้อยกว่าปกติ
• คิดว่าลูกจำเป็นต้องได้รับการตรวจ

การติดเชื้อราในปากทารกพบได้บ่อย เนื่องจากระบบภูมิคุ้มกันของทารกยังไม่แข็งแรง หรือได้รับเชื้อราผ่านช่องคลอดของคุณแม่ขณะคลอด รวมถึงเชื้อราที่ปนเปื้อนจากสิ่งของต่าง ๆ รอบตัวลูกน้อย ดังนั้น คุณพ่อคุณแม่จึงต้องหมั่นสำรวจและระมัดระวังในการรักษาความสะอาดตลอดเวลาสำหรับลูกน้อย รวมทั้งเสริมสร้างภูมิคุ้มกันด้วยการให้นมแม่อย่างต่อเนื่อง เพราะนมแม่มีสารอาหารมากกว่า 200 ชนิด เช่น ดีเอชเอ (DHA) วิตามิน แคลเซียม รวมถึง แอลฟาแล็ค สฟิงโกไมอีลิน (Alphalac Sphingomyelin) ซึ่งช่วยสร้างและเชื่อมต่อเครือข่ายสมองให้แข็งแรง ส่งผลดีเยี่ยมต่อการเรียนรู้และพฤติกรรม ทำให้เด็กเจนใหม่ สมองไวและเติบโตอย่างเต็มศักยภาพ อีกทั้งยังมีจุลินทรีย์สุขภาพ บี แล็กทิส (B. lactis) หนึ่งในกลุ่มบิฟิโดแบคทีเรียม (Bifidobacterium) และยังเป็นโพรไบโอติก ที่สามารถส่งต่อเพื่อสร้างระบบภูมิคุ้มกันให้ลูกน้อยผ่าคลอดได้เป็นอย่างดี

บทความแนะนำสำหรับคุณแม่มือใหม่

• เข็มกลัดคนท้องจำเป็นไหม ทำไมคนท้องติดเข็มกลัดคนท้อง
• ยาบำรุงครรภ์คนท้อง จำเป็นแค่ไหนสำหรับคุณแม่ตั้งครรภ์
• ครรภ์เป็นพิษ วิธีสังเกตอาการและแนวทางป้องกันเพื่อสุขภาพแม่และลูก
• คนท้องกินเผ็ดได้ไหม อันตรายกับลูกในท้องหรือเปล่า
• คนท้องกินโซดาได้ไหม อันตรายกับลูกในท้องหรือเปล่า